Hvernig hefur peningastefnan áhrif á efnahagsumsvif og verðbólgu? Hversu langan tíma tekur fyrir þessi áhrif að koma fram og hversu mikil eru þau? Þetta eru meðal lykilspurninga við mótun peningastefnunnar á hverjum tíma. Þessum farvegum hennar um þjóðarbúið er lýst með því sem kallað er miðlunarferli peningastefnunnar.

Í þessari grein er miðlunarferlinu lýst í stuttu máli og fjallað um mat á stærðargráðu áhrifanna og hve langan tíma tekur fyrir þau að virka.[42aa25]

Miðlun peningastefnunnar í gegnum fjármálakerfið

Eins og sést á mynd 1 hefur peningastefnan áhrif á efnahagsumsvif og verðbólgu í gegnum marga farvegi.[232721] Fyrstu áhrifin koma fram í gegnum fjármálakerfið. Ef meginvextir Seðlabankans eru hækkaðir leiðir það fyrst til hækkunar á öðrum vöxtum á markaði í gegnum svokallaðan vaxtafarveg peningastefnunnar. Áhrifin eru þó mismikil: skammtímanafnvextir hækka jafnan til samræmis við hækkun vaxta bankans en vextir skuldabréfa til lengri tíma hækka yfirleitt minna enda endurspegla þeir bæði núverandi seðlabankavexti og væntingar um framtíðarþróun þeirra á líftíma skuldabréfsins í gegnum svokallaðan væntingafarveg peningastefnunnar. Á endanum hækka síðan óverðtryggðir og verðtryggðir vextir sem heimilum og fyrirtækjum standa til boða.

Peningastefnan hefur einnig áhrif á eignaverð, t.d. hlutabréfa- og húsnæðisverð, í gegnum svokallaðan eignaverðsfarveg peningastefnunnar. Hækkun seðlabankavaxta ætti auk þess að draga úr útlánum lánastofnana til heimila og fyrirtækja þar sem lækkun eignaverðs rýrir veðrými þeirra og útlánastofnana. Þessi hluti miðlunarferlisins er gjarnan nefndur útlánafarvegur peningastefnunnar.

Vaxtahækkun Seðlabankans hefur einnig áhrif á gengi krónunnar þar sem hærri innlendir vextir auka vaxtamun gagnvart útlöndum. Eftirspurn eftir krónum eykst …